Αποκωδικοποιώντας τους συμβολισμούς των κειμένων

Τα παιδιά αποκωδικοποιούν με τον δικό τους τρόπο τους συμβολισμούς των κειμένων, ή/και καταγράφουν σκέψεις και συναισθήματα που τους προκάλεσαν τα κείμενα, μετά την ολοκλήρωση της διδασκαλίας στην τάξη.

Ε.Χ. Γονατάς                                                       

 Ο σκαντζόχερος 

Πάνω στο λόφο, ένας σκαντζόχερος μπαίνει και βγαίνει σε μια τεράστια άδεια γλάστρα. Είναι πολύ μεγάλη για το σώμα του η τετράγωνη γλάστρα, όμως αυτός επιμένει πως κάποτε θα καταφέρει να τη γεμίσει χωρίς τη βοήθεια κανενός.

«Με τα χρόνια μεγαλώνω, μεγαλώνω και κάθε φορά τη γεμίζω και λίγο περισσότερο», σκέφτεται· τότε θα ξεκουραστώ, σαν έρθει η μέρα που θα βουλώσω με το κορμί μου κάθε της γωνιά».

Κι εξακολουθεί να μπαινοβγαίνει στη γλάστρα.

Ποτέ δεν παίρνει είδηση απ' ό,τι γίνεται γύρω του. Όχι πως είναι αδιάφορος. Είναι μονάχα αφοσιωμένος στο σκοπό του. Έπειτα είναι και κωφάλαλος.

Κάποτε όμως, με τα χρόνια, θα τη γεμίσει τη γλάστρα του, ακόμα κι αν χρειαστεί ν' αλλάξει σχήμα και να γίνει τετράγωνος. (Η κρύπτη, 1979)

                                                    Η ιστορία του σκαντζόχοιρου σε εικόνες

                                                             Ινδική Mandala

(Mandala= κύκλος. Ινδικό σύμβολο που αναπαριστά την προσπάθεια του ανθρώπου να κατακτήσει την πνευματικότητα και την αθανασία)

Αποσυμβολισμός της εικόνας και τα στοιχεία της

Ο κύκλος συμβολίζει τον ουρανό, το πνευματικό, το Θεό, την αιωνιότητα-αθανασία.

Το αντίθετό του συμβολικά είναι το τετράγωνο, που συμβολίζει τον γήινο κόσμο και την ύλη.

Ο τετραγωνισμός του κύκλου συμβολίζει την προσπάθεια του ανθρώπου να ταυτιστεί με τον Θεό και έτσι να κερδίσει την αθανασία.

Οι ναοί συμβολίζουν το κοσμικό οικοδόμημα. Γι' αυτό η βάση τους είναι τετράγωνη (=γη) και ο θόλος κυκλικός (=ουρανός)

Kατερίνα Ανυσίου, Β1

Το κείμενο «Ο Σκαντζόχερος» είναι αλληγορικό και περιγράφει ένα είδος ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, ο σκαντζόχοιρος που προσπαθούσε να αλλάξει μέγεθος και σχήμα για να ταιριάξει στην τετράγωνη γλάστρα συμβολίζει ανθρώπους οι οποίοι προσπαθούν να αλλάξουν για να ταιριάξουν στην κοινωνία και να τους συμπαθούν οι άλλοι. Και στις δύο περιπτώσεις θέλουν να αλλάξουν την εμφάνιση, την συμπεριφορά τους ή κάτι άλλο από τον εαυτό τους για κάποιο λόγο που δεν είναι σημαντικός, δεν έχει κανένα νόημα. Αυτό δείχνει πως οι άνθρωποι για να είναι αρεστοί και να είναι μέρος ενός συνόλου τείνουν να μη δείχνουν τον αληθινό τους εαυτό.

Τηλέμαχος Αραμπατζής, Β1

Το αλληγορικό περιεχόμενο της ιστορίας με τον σκατζόχερο μας μιλάει για τους στόχους που βάζουμε, που κατά τη διαδικασία να τους καταφέρουμε αλλάζουμε και τον εαυτό μας χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Το είδος ανθρώπου που περιγράφεται είναι οι άνθρωποι που αλλοτριώνονται εύκολα, δηλαδή αποξενώνονται από τους άλλους γύρω τους αλλά και από τον ίδιο τους τον εαυτό.

Αλκμήνη Αμπαζή, Β1

Η γλάστρα που είναι τετράγωνη συμβολίζει την ύλη και ο σκαντζόχοιρος την ψυχή και το πνεύμα. Περιγράφεται ένας άνθρωπος ο οποίος είναι τόσο αφοσιωμένος στον ακατόρθωτο στόχο που έχει θέσει, που δεν επικοινωνεί πια με το περιβάλλον του είτε σωματικά, είτε ψυχικά. Επίσης, παρουσιάζεται η εικόνα ενός ανθρώπου αντικοινωνικού και εμμονικού. Ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του και για τον στόχο του και αρνείται κάθε άλλη επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο.

Η μικροαφήγηση «Σκατζόχερος» έχει ξεκάθαρα κάποιο κρυφό νόημα. Το σχήμα που υπάρχει σε πολλές χώρες, και κυριότερα την Ινδία, συμβολίζει τον πνευματικό μας κόσμο, ο οποίος είναι ο κύκλος, που είναι κλειδωμένος μέσα στον υλικό, το εξωτερικό τετράγωνο. Στο κείμενο ένας σκαντζόχοιρος, που είναι ο κύκλος, προσπαθεί χωρίς προφανή λόγο να μεγαλώσει μέχρι να γεμίσει μια γλάστρα, ακόμα κι αν χρειαστεί να αλλάξει σχήμα, και μετά να μείνει εκεί. Μπορούμε λοιπόν να πούμε πως ο σκαντζόχοιρος συμβολίζει κάποιους ανθρώπους που προσπαθούν να «χωρέσουν» τον πνευματικό τους κόσμο στον υλικό, ακόμα κι αν χρειαστεί να αλλάξουν, δηλαδή να αλλάξουν τον εαυτό τους για να ταιριάξουν στις απαιτήσεις των άλλων και που στο τέλος κλείνονται στον εαυτό τους, ιδιαίτερα τελευταία με τον κορονοϊό, αλλά τελικά ο πνευματικός κόσμος είναι αυτός που μένει, κι όχι ο υλικός.

Γιώργος Βενιζέλος, Β1

Στο κείμενο «Ο σκαντζόχερος» μας περιγράφεται ένας σκαντζόχερος που προσπαθεί να γεμίσει με το σώμα του μια μεγάλη τετράγωνη γλάστρα ενώ το σώμα του είναι στρογγυλό. Είναι ένα ζώο αργό και με αγκάθια με τα οποία αμύνεται. Σε όλη την έκταση της ιστορίας βλέπουμε ότι προσπαθεί ξανά και ξανά αλλά δεν μπορεί να γεμίσει την γλάστρα με τίποτα, έτσι αποφασίζει ότι για να τα καταφέρει θα γίνει τετράγωνος. Το κείμενο αυτό πιστεύω ότι αναφέρεται στους ανθρώπους που σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους κυνηγούν τα χρήματα και όλα τα υλικά αγαθά καθώς το τετράγωνο συμβολίζει τα χρήματα και όλα τα πράγματα που βρίσκονται στη γη και ο κύκλος συμβολίζει την πνευματική ανάπτυξη, τους ανοιχτούς ορίζοντες και το ανθρώπινο πνεύμα. Τέλος συμπεραίνουμε ότι αυτό που παρουσιάζει είναι η φύση του ανθρώπου, καθώς όλοι μας προσπαθούμε να έχουμε χρήματα και διάφορα υλικά αγαθά, με αποτέλεσμα έτσι να αφήνουμε τον πνευματικό μας κόσμο να κατασπαράζεται.

Ε.Χ. Γονατάς

                                                               Η βοηθός μου

Η καινούργια κοπέλα που προσέλαβα για τις δουλειές του σπιτιού έδειξε απ' τη δεύτερη μέρα τέτοιον υπέρμετρο ζήλο, ώστε από το τρίβε-τρίβε και πλύνε-πλύνε το ξύλινο δάπεδο του δωματίου μου απογυμνώθηκε απ' το βερνίκι του. Και τώρα τα σανίδια του ξάσπρισαν, ή μάλλον ήρθαν στο φυσικό αχνοκίτρινο, σαν του σκελετού, χρώμα τους. Ξεσκεπάστηκαν επίσης και αναδύθηκαν στην επιφάνεια όλα τα τραύματα και οι σκοτεινοί καφετιοί ρόζοι του ξύλου.

Στην αρχή έγινα έξω φρενών μα την κοπέλα και σκέφτηκα να την απολύσω. Όμως άλλαξα γνώμη, όταν σκύβοντας χάμω ακόμη περισσότερο μύρισα για πρώτη φορά το πλυμένο ξύλο, που ανάσαινε και μοσχοβολούσε σαν φρεσκοκομμένος κέδρος του Λιβάνου κι ας είχε ηλικία ογδόντα ετών. Κάθε πρωί, όσο περισσότερο πλησίαζε στην αρχική φυσική του κατάσταση τόσο πιο μεθυστικά μοσχοβολούσε. Έπειτα άρχισα να διακρίνω στο ξύλο και διάφορες, άσχετες με τους ρόζους, μορφές: πεταλούδες, μικρούς ελέφαντες, ψαράκια σ' αφρισμένα κύματα, φύλλα φτέρης… Οι μορφές είναι ανεξάντλητες και ποικίλλουν κάθε φορά που σκύβω να τις μελετήσω. Να, λοιπόν, που βρήκα σοβαρή απασχόληση μέσα στην απελπιστική απραξία της μοναξιάς μου. Σκέφτομαι μάλιστα να αρχίσω να καταγράφω αυτές τις μορφές.

Κι έτσι όχι μόνο δεν απέλυσα τη βοηθό μου αλλά της έδωσα αντί για τα παπούτσια στο χέρι και αύξηση από πάνω, δύο δραχμές το μήνα. Αύριο θα τη στείλω στην πόλη να μου αγοράσει απ' το χαρτοπωλείο τετράδια και μολύβια. Αρχίζω επιτέλους σοβαρή δουλειά.

                                                                                  (Τρεις δεκάρες και άλλα αφηγήματα, 2006)

Στέλλα Βόσσου, Β1

Ο ποιητής που παρατηρεί διάφορες μορφές στο ξύλινο πάτωμα μου θυμίζει τα περίεργα σχήματα που έχουν οι χώρες. Στους χάρτες κάθε χώρα μεταμορφώνεται σε ένα αντικείμενο. Για παράδειγμα η Ιταλία μοιάζει με μια μπότα.

Επιμύθιο της ιστορίας:

Για να εμφανιστεί ο αληθινός εαυτός κάποιου πρέπει να ξύσεις πολύ βαθιά.

Γιώργος Βενιζέλος, Β1

Σε αυτό το κείμενο υπάρχουν πολλά παράδοξα στοιχεία και συμβολισμοί. Εγώ πιστεύω ότι θέλει να μας δείξει πόσο μονότονη είναι η ζωή κάποιων ανθρώπων και πως όλα μοιάζουν ίδια, ενώ όταν φεύγει το «χρώμα» εμφανίζονται όλα τα διαφορετικά πράγματα που έχουμε μέσα μας. Επίσης όταν ο αφηγητής αποφασίζει να τα σχεδιάσει κινητοποιεί την φαντασία του και ξεφεύγει από την μοναξιά του. Πιστεύω ότι μπορεί να συμβολίζει και την σχέση του ανθρώπου με την φύση καθώς από τους παλιούς χρόνους ο άνθρωπος είχε γερούς δεσμούς μαζί της. Τέλος με αυτόν τον τρόπο είναι σαν να δημιουργείται μπροστά του ένας κήπος στον οποίο πλησιάζει όλο και περισσότερο. Είναι σαν τον παράδεισο.

Μαριτίνα Βασιλάκου, Β1

Το πάτωμα με βερνίκι αντιπροσωπεύει πρακτικά τον χαρακτήρα που ο ίδιος ο αφηγητής νομίζει πως έχει και προβάλλει ξεκάθαρα στους άλλους. Με πολύ τρίψιμο όμως, με πολλή προσπάθεια μπορούν να ανακαλυφθούν οι ατέλειες και τα σημάδια του ξύλου, δηλαδή οι σκοτεινότερες πλευρές και τα σημάδια που ο ίδιος αγνοεί. Η προσπάθειά του να μορφοποιήσει και αργότερα να ορίσει με χαρτί και μολύβι τις κηλίδες αυτές αντιπροσωπεύει την προσπάθειά του να αναγνωρίσει και να καθορίσει τα χαρακτηριστικά αυτά που βρίσκονται στην αφάνεια.

Κωνσταντίνος Αργυρόπουλος, Β1

Αρχικά, ο συγγραφέας αναφέρει πως το πλυμένο ξύλο του πατώματος είχε αρχίσει να μυρίζει όλο και περισσότερο όσο περνούσαν οι μέρες κι ας ήταν 80 χρονών, πράγμα αδύνατο. Επιπλέον, είναι παράλογο το πώς ένας μεγάλος άνθρωπος σαν αυτόν της ιστορίας βλέπει μορφές μικρών ζώων στις ρίζες του ξύλου – όπως ακριβώς ένα παιδί.

Το ξύλινο πάτωμα που όσο περνάει ο καιρός μυρίζει πιο έντονα συμβολίζει την παιδική ηλικία του ποιητή, της οποίας η εικόνα γίνεται λιγότερο θαμπή όσο αυτός τη σκέφτεται και ήταν μάλιστα κρυμμένη από το «βερνίκι» όλα αυτά τα χρόνια. Με τη σχεδίαση λοιπόν των μικρών ζώων που βλέπει στο ξύλο ο ήρωας, κάνει μια προσπάθεια να γυρίσει στην παιδική του ηλικία, σε μια εποχή που ένιωθε μεγάλη αισιοδοξία και περνούσε ευχάριστα, ανακαλύπτοντας το νόημα της ζωής.

Ε.Χ. Γονατάς

Στη σκηνή σβήσαν τα φώτα. Η αίθουσα άδειασε. Ένα κερί πετάει από κάθισμα σε κάθισμα.

(«Ανασκαφή», Η κρύπτη, 1979)

Μελίνα Γεωργοπούλου, Β1

Ένα από τα αγαπημένα μου αποσπάσματα από την Κρύπτη είναι «Στη σκηνή σβήσαν τα φώτα. Η αίθουσα άδειασε. Ένα κερί πετάει από κάθισμα σε κάθισμα», το οποίο μου δημιουργεί πολλές σκέψεις και συναισθήματα. Αρχικά, η πρώτη πρόταση που αναφέρεται σε μια σκηνή, που σταματά να φωτίζεται, αφού τα φώτα σβήνουν, με παραπέμπει σε μία σκηνή θεάτρου. Όταν, λοιπόν, η παράσταση τελειώνει , τα φώτα σβήνουν και η αίθουσα αδειάζει. Έτσι, κυριαρχεί σκοτάδι. Ωστόσο, ένα κερί φωτίζει την άδεια και σκοτεινή αίθουσα πετώντας από κάθισμα σε κάθισμα. Η εικόνα αυτή μου δημιουργεί μία αίσθηση απογοήτευσης και δυσαρέσκειας. Είναι ακριβώς η ίδια με εκείνη όταν έρχεται το τέλος μίας θεατρικής παράστασης, η οποία με βρίσκει στην θέση του παρατηρητή. Πάντα απολαμβάνω την αίθουσα γεμάτη με το κοινό, αλλά μου δημιουργείται μια περιέργεια να δω την αίθουσα άδεια. Το κερί που μεταπηδά από κάθισμα σε κάθισμα το φαντάζομαι να γεμίζει σταδιακά κάθε θέση με φως. Έτσι, παρά την ερημιά που υπάρχει, αφού απουσιάζουν οι άνθρωποι, η αίθουσα γεμίζει με την παρουσία φωτός.

Το απόσπασμα με ωθεί επίσης σε μια δική μου ερμηνεία:

Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός ότι αναφέρεται η σκηνή και τα φώτα με οδηγεί συνειρμικά σε μια θεατρική σκηνή μετά το τέλος μιας παράστασης. Όμως, η παράσταση αυτή δίνεται από τον ποιητή κι όχι από κάποιον ηθοποιό. Δηλαδή, ίσως ο ποιητής σε μια προσπάθεια να γίνει αποδεκτός από το περιβάλλον του δίνει μεταφορικά μια παράσταση, αφού για να επιτύχει τον στόχο αυτό υποκρίνεται. Η αίθουσα που αδειάζει, θα μπορούσε να συμβολίζει την ψυχή του, καθώς όσο ο ποιητής αλλάζει και μεταμορφώνεται σε κάποιον που δεν του ταιριάζει, υιοθετεί μια ξένη ταυτότητα και εσωτερικά χάνει κάποια κλασικά χαρακτηριστικά του με αποτέλεσμα να αδειάζει. Εκτός από την άδεια αίθουσα, έχουμε ταυτόχρονα και μια σκοτεινή αίθουσα. Το σκοτάδι οφείλεται στην έλλειψη της αυθεντικότητας και της διαφορετικότητας του καθένα που τον «φωτίζει» και τον διαφοροποιεί από το σύνολο. Μέσα σε αυτό το σκοτάδι συναντάμε ένα κερί, το οποίο ίσως αποτελεί ένα στοιχείο που ξέμεινε από την αληθινή προσωπικότητα του ποιητή και λειτουργεί σαν αχτίδα φωτός για την σκοτεινή ψυχή του.

Από την άλλη, το κερί που πετάει από κάθισμα σε κάθισμα θα μπορούσε να συμβολίζει την προσπάθεια του ποιητή να μεταδώσει το φως σε όλη την αίθουσα, δηλαδή στην ψυχή, νικώντας έτσι το σκοτάδι που μέχρι τώρα κυριαρχούσε.